Khi lúa nếp chín, ngả màu vàng, chị em tôi túm tụm rủ nhau đi cắt lúa, phụ với ba má tuốt lấy hạt
Ngoài nấu xôi, má còn nấu chè, rượu, làm các loại bánh từ nếp, đặc biệt bánh nổ, món sở trường của má.
Thanh Ly. Nhưng theo bí quyết của má, đường dùng làm bánh nổ cũng phải là loại đường vừa trắng, đủ để bánh có màu hơi vàng ở mạch hồ giữa các hạt nổ. Tôi còn nhớ như in từng công đoạn làm bánh. Tiếp theo là công đoạn thắng đường. Trong bữa cúng cơm mới thế nào cũng có nồi xôi nấu từ lúa nếp vụ mới. Sau khi hổ lốn đường, bột nổ được khuấy đều và múc bằng chiếc vá lớn đổ vào khuôn rồi dùng vồ đóng đều tay để bánh đủ độ kết dính khi thái lát.
Chờ nếp nổ đều rồi mở nắp vung nhanh tay trút nồi nếp ra nia. Gừng dùng làm bánh là thứ gừng cụ, được chuẩn bị từ lúc mãn mùa gừng, ủ trong cát chờ ngày mang ra làm bánh.
Trước nhất là rang nếp. Má nhanh tay trút bột nổ đã giã khuấy đều một cách thuần thục, tự nhiên như việc cuốc đất, chăm cây. Đập giập gừng tươi, thái nhuyễn rồi cho vào nồi bắc lên bếp nấu với đường đến khi vừa sánh đặc, tỏa mùi thơm, múc lên, đường kéo thành sợi tơ thì nhấc xuống khỏi bếp.
Má đấu rang từng mẻ đến khi hết số nếp làm bánh. Làng quê nghèo sẵn có đường và gừng đủ tạo nên những mẻ bánh thơm nồng, ngon ngọt. Khi lửa củi đã cháy rực, má bắc nồi đất lên chờ nồi nóng già, bỏ vào nắm cát trắng mịn, giữ lửa cho cát thiệt nóng. Riêng với nếp - vật liệu chính phải được chọn lựa từ mùa trước, đem phơi khô, cất kỹ.
Trước khi làm bánh, nếp được đem ra phơi khô lần nữa, sàng sảy cẩn thận. Cho vào vài nắm lúa nếp, dùng đũa bếp đảo đều, đậy kín nắp vung rồi giữ lửa tiếp.
Tháo khuôn sẽ được một cây bánh nổ. Những hạt lúa nếp bấy giờ trở nên những bông nếp trắng bốp. Chung cuộc, bày bánh lên nia sấy nhẹ trên than củi rồi cho vào thùng kín để bảo quản. Từ ngày xa quê lập nghiệp, tôi không còn được liền tù tù thưởng thức món bánh nổ của má. Đợi cho nếp dịu, má dùng sàng thưa gạt bỏ cát và vỏ trấu rồi mang hết chỗ nếp nổ cho vào cối giã đều tay.
Thỉnh thoảng má nhấc nồi ra khỏi bếp và lắc nồi cho phần hạt chưa nổ rơi xuống dưới, tránh cho nếp đã nổ bị cháy. Chỉ thế thôi mà nghe lòng nghẹn lại. Cây lúa nếp rất kén đất, chỉ phù hợp với chất đất phù sa bồi và đất thịt nặng ven sông.
Cuộc điện thoại đường dài chỉ kịp hỏi thăm sức khỏe, chỉ kịp nói câu “trong này trời mưa, con thèm bánh nổ quá, má ơi!”.
Ngoài những vụ ngô, khoai, đậu xen kẽ với lúa, năm nào ba má cũng dành một thửa ruộng nhỏ cấy lúa nếp.
