Kỹ năng sống: Tối quan yếu! Thực tiễn, những học trò được sự quan tâm, săn sóc quá chu đáo của phụ huynh vì gia đình ít con, tình cảnh kinh tế ổn định; hoặc những học sinh sống trong gia đình có nhiều toan lo trong việc mưu sinh, phụ huynh sao nhãng với con cái... Thì đều thiếu kỹ năng sống. Chính bởi vậy, bước vào tuổi chuyển cấp, không chỉ bản thân các em học sinh phải vật lộn trong khoảng thời gian dài để có thể hòa đồng với môi dài tập mới mà gia đình cũng khó nhọc không kém khi trẻ thiếu đi những kỹ năng đúng ra phải được dạy từ trước đó. Chị yên bình (Khu tập thể Đại học Thủy Lợi, Hà Nội) bắt đầu câu chuyện về cậu con trai năm nay vào lớp 3 bằng câu nói ví dạy kỹ năng sống sớm hơn cho con thì đã không khổ đến thế. Vì gia đình chị chỉ có một con, thế nên từ ông bà nội đến bố mẹ đều chiều cậu ấm. Mọi việc trong sinh hoạt cá nhân chủ nghĩa của con trai chị đều được gia đình giúp đỡ và phục vụ nên khi bước vào lớp 1, ngay cả việc tự xúc cơm ăn đến vệ sinh cá nhân chủ nghĩa con chị chưa thể tự làm. Mặc dù đã ý thức được khó khăn con sẽ phải đối diện khi bước vào lớp 1 nếu thiếu những kỹ năng căn bản nhất để tự phục vụ mình, thế nhưng cứ nghĩ con sẽ tự học và quen dần khi sinh hoạt cùng các bạn trong lớp nên gia đình lãng không đưa bé vào nề nếp. Và điều đó đã không xảy ra. Hơn nửa năm lớp 1 con chị vẫn ỷ lại, không thể tự làm nhiều việc cá nhân đơn giản như tự xúc ăn, xếp đặt sách vở ngay ngắn... Thậm chí không thể tự làm sạch khi đi vệ sinh “nặng” tại trường. Cũng chính vì không thể tự phục vụ bản thân mình nên trường có tổ chức bán trú thì gia đình chị Bình cũng không thể đăng ký cho con theo lớp. Chị vẫn phải ngày 4 lần đưa đón con các buổi sáng, trưa, chiều để giúp con hoàn thành căn bản việc ăn uống, vệ sinh hàng ngày. Hết năm lớp 1, nghỉ hè lên lớp 2, gia đình chị phải ráo riết dạy con những kỹ năng căn bản nhất để bước vào lớp 2 cháu có thể độc lập và gia đình không phải quá nặng nhọc. Anh Nam, một phụ huynh có con học ở trường T. Tự (Hà Nội) cũng chia sẻ: Bé Quỳnh Anh con gái anh khi học mẫu giáo khá ngoan, năng động và không có biểu thị tâm lý bất thường nên gia đình cứ nghĩ việc chuyển từ mẫu giáo lên lớp 1 cũng thường nhật. Ngoài việc cho con làm quen với đọc viết, tính toán sơ qua, gia đình hoàn toàn không áp dụng biện pháp tâm lý nào với con. Do đó, chỉ 1 - 2 buổi đầu bé hào hứng học trong ngôi trường mới, còn sau đó bé luôn khóc và xin bác mẹ không đi học. Sau nhiều thế hỏi han con, gia đình anh Nam mới té ngửa khi bé nói chưa quen với cách học lớp 1, bé không thích phải học đọc, viết nhiều mà chỉ muốn được học hát múa, vẽ như ở trường mẫu giáo cũ. Bé cũng nói rằng, không quen với cô giáo và các bạn mới nên hầu như ở lớp chỉ thu mình vào một góc... Gia đình anh đã phải mất một thời gian dài kết hợp cùng cô giáo chủ nhiệm giải thích, làm biện pháp tâm lý thì bé mới hiểu và thích nghi dần.
Hành trang cho trẻ Chuẩn bị cho trẻ những kỹ năng gì khi bước vào thời đoạn chuyển cấp là điều không hẳn phụ huynh nào cũng nắm được. Ở các nước phương Tây, khi gia đình có bé chuẩn bị vào lớp 1, cả gia đình sẽ luôn nhắc đến sự kiện đi học của bé với sự phấn chấn thậm chí tỏ ra khâm phục. Ba má cũng cùng con chuẩn bị đồ dụng học tập đầy đủ, chỉ dẫn con cách xếp gọn ngăn nắp đồ cá nhân, cùng con bọc sách vở... Còn ở Việt Nam, các chuyên gia tâm lý giáo dục cho rằng, khi trường chưa có lớp học bước đệm để trẻ làm quen với môi trường đường thì phụ huynh cần phải có những bước chuẩn bị cần thiết về tâm lý, những kỹ năng tự phục vụ bản thân như ăn ngủ, vệ sinh cho trẻ... Đừng nghĩ những điều đó là nhỏ, bởi nếu những kỹ năng căn bản ấy không thạo thì thời gian học tại trường của trẻ sẽ trở nên tiêu cực, lo lắng không yên. Ba má cũng phải đặc biệt chú ý săn sóc sức khỏe tốt nhất cho con. Việc chuẩn bị sức khỏe không thuần tuý là phát triển chiều cao, trọng lượng mà còn phải tạo cho con sự dai sức, bền bỉ và khả năng chống lại sự mỏi mệt của tâm thần, cơ bắp. Đồng thời, cần giúp con có được độ khéo léo của đôi bàn tay, tinh nhạy của các cảm quan để bé thích ứng với môi trường học tập mới, giúp con có thói quen ăn ngủ nghỉ đúng giờ giấc, giờ nào việc nấy và tăng khả năng tập kết lúc ngồi học... Có như vậy thì việc học bán trú của bé mới không nặng nhọc và thực hành được tốt nhất. Hãy dành thời gian để dẫn con đến thăm ngôi trường, lớp học con sẽ học, các phòng chức năng của trường, và đặc biệt là phòng ngự sinh. Hãy đặt ra những tình huống khó khăn đòi hỏi con phải xử lý bằng kỹ năng. Khi nắm được những kỹ năng xử lý những cảnh huống sẽ xảy ra trên lớp học, vững chắc bé sẽ an tâm, tự tin khi đến trường, lớp. Đối với lứa tuổi bước vào THCS, THPT, các chuyên gia tâm lý giáo dục cũng cảnh báo, đây là lứa tuổi phức tạp, thích thể hiện cái tôi, mô tả khả năng, luôn cho mình là đúng... Trẻ cũng rất mẫn cảm và dễ phản ứng với những lời nói xúc phạm của người lớn... Nên chi, để giáo dục một vấn đề nào đó phải nhẹ nhàng, thông qua những câu chuyện về tình bạn, ái tình đã xảy ra trong thực tại. Hãy trang bị cho trẻ những tri thức, kỹ năng cơ bản về tâm sinh lý của lứa tuổi. Tránh né giáo dục những vấn đề nhạy cảm ở lứa tuổi teen là tạo ra khoảng trống tri thức hiểm nguy khi các em phải đối diện. Bác mẹ là những người có thể nắm bắt, chia sẻ với trẻ những vấn đề tế nhị, khó nói ở lứa tuổi này một cách dễ dàng nhất. Chuyên gia tâm lý Đinh Đoàn cũng cho rằng, yêu con thôi chưa đủ. Để giáo dục con, bố mẹ cần có kỹ năng, phương pháp giáo dục nhân bản. Một trong những kỹ năng đó là biết làm chủ cơn giận dữ của mình, tránh những lời lăng mạ, xúc phạm đến lòng tự ái của trẻ mỏ.
Linh Hà |
Thứ Bảy, 3 tháng 8, 2013
Hành trang cho bước rộng rãi chuyển tiếp
